Aantal aanbestedingen architectuuropdrachten neemt toe

Het crisisjaar 2011 gaat de boeken in als een dramatisch jaar voor de architectenbranche: opdrogende orderportefeuilles en teruglopende omzetten, gedwongen ontslagen en faillissementen. Toch blijkt uit de cijfers van het Steunpunt dat het aantal aanbestedingen blijft toenemen; in het vierde kwartaal van 2010 is er zelfs sprake van een verdubbeling ten opzichte van het vierde kwartaal van 2009.

Voor veel architectenbureaus is het verwerven van nieuwe opdrachten van levensbelang. Dit brengt de nodige druk op de procedures met zich mee en stelt incidenteel de collegialiteit van de deelnemende bureaus op de proef. Veel architecten vinden dat de deelnamekosten en gehanteerde eisen en voorwaarden geen rekening houden met de economische situatie van hun branche. Daarnaast vinden zij de motivering van de beoordeling vaak ondermaats.

Ook in het vierde kwartaal wisten vele betrokkenen de weg naar het Steunpunt te vinden. De site www.ontwerpwedstrijden.nl werd in het vierde kwartaal 10.860 maal bezocht. In heel 2010 werd de site 42.232 maal bezocht. Met de toename van het aantal aanbestedingen nam het aantal vragen over het aanbesteden van architectuuropdrachten dat aan het Steunpunt werd voorgelegd flink toe. In het vierde kwartaal waren er 151 gerichte vragen tegenover 125 in het derde kwartaal. In totaal heeft het Steunpunt in 2010 zo’n 630 vragen van aanbestedende diensten, beleidsmakers, adviseurs, architecten, ontwikkelaars en onderzoekers beantwoord.

Meer aanbestedingen, meer geïntegreerde opdrachten
Het Steunpunt registreerde in het vierde kwartaal in totaal 55 nieuwe aanbestedingen voor architectuuropdrachten. Dit aantal ligt fors hoger dan het aantal (27) in het vierde kwartaal van 2009. Wanneer de architectuuropdrachten uitgesplitst worden in traditionele contracten (architectendiensten) en geïntegreerde contracten (D&B tot en met DBFMO) valt op dat geïntegeerde contracten terrein blijven winnen: in het vierde kwartaal werd nagenoeg de helft van de architectuuropdrachten (27) geïntegreerd aanbesteed.

Over het gehele jaar 2010 valt op dat, crisis of geen crisis, het aantal aanbestedingen van architectuuropdrachten blijft groeien: 211 aanbestedingen in 2010 tegenover 188 aanbestedingen in 2009. Het aantal aanbestede architectendiensten daalt enigszins (118 tegenover 140 in 2009), maar deze daling wordt meer dan gecompenseerd door een verdubbeling van het aantal aanbestede geïntegreerde contracten (93 tegenover 48 in 2009).

Deze trends zullen waarschijnlijk doorzetten. De aanbestedingsplicht wordt steeds beter nageleefd (bron: nalevingsmeting door Significant). Bovendien moeten ook de woningbouwcorporaties per 1 januari 2011 maatschappelijk vastgoed verplicht aanbesteden. In het licht van de aangekondigde overheidsbezuinigingen valt te verwachten dat er een rol weggelegd is voor inkoop- en aanbestedingsbeleid. Geïntegreerde contracten zijn niet meer weg te denken. De centrale overheid maakt inmiddels geen gebruik meer van traditionele aanbestedingen (architectendiensten).

Ondanks hun bezwaren tegen de gang van zaken bij Europees aanbesteden kunnen veel architectenbureaus aanbestedingen niet negeren. “Europees aanbesteden is een must om als bureau in de huidige tijd te overleven”, aldus een architect tijdens de expertmeeting van PIANOo en de BNA afgelopen oktober. Gezien de opkomst van geïntegreerde contracten lijkt een herbezinning van architecten op hun positie binnen de bouwketen onvermijdelijk. Deze discussie wordt thans nog beperkt en overwegend vanuit een defensief perspectief gevoerd. Juist nu is het moment om na te denken over de rol van de architect, strategische keuzes te maken en allianties aan te gaan.